Cinsiyet değişikliği şartı yeniden tartışılıyor: Anayasa Mahkemesi 40. maddeyi görüşecek

Antalya'da bir kadın, transseksüel yapıda olduğunu ve atanmış cinsiyetin aksine erkek kimliğiyle yaşadığını belirterek cinsiyet değişikliği ameliyatına izin verilmesini istedi. Talebi değerlendiren 13. Asliye Hukuk Mahkemesi, karara varmadan önce yasal dayanak olan Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesinin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.

Mahkeme başvurusunda, söz konusu maddenin kadın ve erkek arasındaki biyolojik farkları esas almadığı savunularak, "Y kromozomu bulunmayan bir kişinin erkeklerden, bulunan bir kişinin de kadınlardan sayılabileceği" gibi bir sonuç doğurabileceği ileri sürüldü. Bu durumun toplumsal düzen açısından sakıncalar doğurabileceği ifade edildi.

ANAYASA’YA AYKIRILIK İDDİASI

Başvuruda, düzenlemenin Anayasa’nın 10. maddesindeki “kanun önünde eşitlik” ilkesine ve 50. maddesindeki “çalışma şartlarında özel koruma” hükümlerine aykırı olduğu iddia edildi. Özellikle kadınların çalışma hayatında özel olarak korunmasını öngören 50. madde gerekçe olarak gösterildi.

İLK İNCELEME TAMAMLANDI, GÜN VERİLECEK

Anayasa Mahkemesi, başvuruyu ilk incelemeden geçirdi ve herhangi bir eksiklik tespit etmedi. Ancak Yüksek Mahkeme, daha önce aynı maddenin ikinci fıkrasına yönelik iptal talebini reddetmişti. Bu nedenle iptal istemi yalnızca birinci fıkra yönünden esastan görüşülecek ve karara bağlanacak.

40. MADDE NEYİ DÜZENLİYOR?

Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesinin birinci fıkrası, cinsiyet değiştirmek isteyen kişilerin mahkemeye şahsen başvurmasını ve 18 yaşını doldurmuş, evli olmamış, transseksüel yapıda olup ruh sağlığı açısından değişimin zorunlu olduğunu belgeleyen resmi sağlık kurulu raporunu sunmalarını şart koşuyor.

AYM’NİN GEÇMİŞ KARARLARI NEYİ GÖSTERİYOR?

Ankara ve Edirne'deki mahkemelerden gelen benzer başvurularla ilgili daha önce de görüş bildiren Anayasa Mahkemesi, ikinci fıkradaki değişiklik taleplerini reddetmişti. Ancak Edirne'deki başvuru sonucunda, “üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun olma” şartı iptal edilmişti.

Yüksek Mahkeme gerekçesinde, trans bireylerin biyolojik yapılarına göre üreme yeteneğine sahip olabileceklerini, bu nedenle cinsiyet değişikliği için bu tür bir şartın zorunlu tutulmasının hak ihlali doğurabileceğini ifade etmişti.

SÜREÇTE NE OLACAK?

Anayasa Mahkemesi, şimdi ilk kez 40. maddenin birinci fıkrasını esastan değerlendirecek. Verilecek karar, trans bireylerin hukuki hakları ve toplumsal eşitlik açısından belirleyici bir örnek teşkil edecek.