Hafızamız sabit değil: Beyin, aynı anıyı her seferinde tekrar yazıyor

Nature dergisinde yayınlanan yeni araştırmaya göre anılar, zamanla farklı nöron grupları tarafından taşındıkça beyinde değişiyor. 1960’lardan bu yana bilim insanları, hipokampüste bulunan “yer hücreleri”nin çevremize dair anıları istikrarlı biçimde depoladığına inanıyordu.

Ancak 2010’lardan itibaren bu görüş sorgulanmaya başlandı. 2013’te yapılan çalışmalar, aynı ortama tekrar girildiğinde bazı hücrelerin sürekli aktif kaldığını, ancak nöron grubunun zamanla değiştiğini ortaya koymuş ve bu olguya “hipokampal temsil kayması” adı verilmişti.

Yeni araştırmada fareler, sanal gerçeklik labirentinde koşu bandında yürütüldü. Ortam sabit tutuldu:

• Her turda aynı koku verildi,
• Dış sesler beyaz gürültüyle dengelendi,
• Nöronların aktivitesi floresan ışıkla gerçek zamanlı izlendi.

Sonuçta, dış etkenler ortadan kaldırılmasına rağmen hafızanın nöral temsilleri yine değişti.

Araştırma, yalnızca %5-10’luk küçük bir hücre grubunun tutarlı şekilde aynı anıları kaydettiğini gösterdi. Bu hücreler yüksek uyarılabilirliğe sahipti. Bilim insanlarına göre bu özellik, beynin hangi anıları uzun süreli ve istikrarlı şekilde saklayabileceğini belirliyor. Çalışmanın bir diğer bulgusu ise yaşlanmayla bağlantılı. Hipokampal hücrelerin uyarılabilirliği zamanla azaldığı için, hafıza da giderek zayıflıyor. Araştırmacılar, bu hücresel uyarılabilirliğin korunması halinde yaşla birlikte hafıza kaybının yavaşlatılabileceğini öne sürüyor.

Bulgular, beynin anıları “tek bir sabit kayıt” olarak değil, sürekli güncelleyerek ve yeniden kodlayarak depoladığını ortaya koyuyor. Bu mekanizma, beynin farklı deneyimleri birbirinden ayırmasını ve zaman algımızı korumasını sağlıyor.