Dünyanın ilk pandemisinin kökeni çözüldü: 1500 yıllık gizem son buldu

Doğu Akdeniz’de yaklaşık 1500 yıl önce büyük yıkıma yol açan ve tarihe dünyanın ilk kayıtlara geçen pandemisi olarak geçen Justinianus Vebası’nın nedeni netlik kazandı. Güney Florida Üniversitesi ve uluslararası araştırmacıların ortak yürüttüğü çalışma, Ürdün’ün antik kenti Ceraş’ta bulunan toplu mezarda Yersinia pestis bakterisinin izlerine ulaştı.

Araştırma, Genes adlı hakemli dergide yayımlanarak bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Böylece, MS 6. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar süren ve Bizans İmparatorluğu’nu derinden sarsan pandeminin ardındaki sorumlunun Y. pestis olduğu kesinleşti.

BİZANS’I SARSAN FELAKETİN İZLERİ

Tarihi kaynaklara göre Justinianus Vebası, ilk olarak Mısır’ın Pelusium bölgesinde ortaya çıkmış, kısa sürede Doğu Roma topraklarına yayılmıştı. Ancak şimdiye kadar salgının kalbinde bu bakteriye dair doğrudan bir kanıt bulunamamıştı.

Çalışmanın ortak yazarlarından Dr. Rays H.Y. Jiang, keşfin önemini şu sözlerle özetledi:

“Yüzyıllardır yazılı kayıtlara dayandık ancak biyolojik kanıt eksikti. Bu bulgular, o eksik parçayı tamamladı ve Justinianus Vebası’nın gerçek nedenini ortaya koydu.”

ANTİK DNA İLE TARİHE IŞIK TUTULDU

Araştırmacılar, Ceraş şehrinde yer alan antik Roma hipodromunun altındaki mezar odalarından alınan sekiz insan dişini inceledi. Genetik dizileme sonucunda, kurbanların aynı Y. pestis varyantını taşıdığı belirlendi.

Çalışmanın bir diğer yazarı Greg O’Corry-Crowe, yöntemi şöyle anlattı:

“Hedefe yönelik antik DNA teknikleri sayesinde 1500 yıl önceki salgının izlerini net bir şekilde görebildik. Bulgular, vebanın Bizans İmparatorluğu’nda MS 550-660 arasında yoğun şekilde var olduğunu doğruluyor.”

KENTLER TOPLU MEZARLIĞA DÖNÜŞTÜ

Ceraş’ın, dönemin en önemli ticaret ve kültür merkezlerinden biri olduğunu hatırlatan Dr. Jiang, hipodrom gibi eğlence için yapılan mekanların acil durumda toplu mezarlığa dönüştürülmesinin trajedinin boyutlarını ortaya koyduğunu vurguladı.

VEBA, TEK BİR KAYNAKTAN GELMEDİ

Yeni bulgular yalnızca Justinianus Vebası’nın kökenini aydınlatmakla kalmadı. Pathogens dergisinde yayımlanan paralel bir araştırma, vebanın tek bir atadan gelmediğini, farklı zamanlarda hayvan rezervuarlarından yeniden ortaya çıktığını gösterdi.

Bu sonuç, 14. yüzyıldaki Kara Ölüm’den günümüzde nadir görülen vakalara kadar tüm salgınların birbirinden bağımsız seyrettiğini ortaya koyuyor.

"TEHDİT HALA BİTMEDİ"

Dr. Jiang, vebanın tarih boyunca insanlığı zorladığını hatırlatarak şu uyarıda bulundu:

“Binlerce yıldır vebayla savaşıyoruz ve insanlar hâlâ bu hastalıktan ölebiliyor. Tıpkı COVID-19 gibi veba da evrimleşiyor. Kontrol önlemleri hastalığı ortadan kaldıramıyor. Bu tehdit, hiçbir zaman tamamen yok olmayacak.”