Dünya Solaklar Günü: Solaklar hakkında az bilinen 7 gerçek

Her yıl 13 Ağustos’ta kutlanan Dünya Solaklar Günü, yalnızca farklı bir el kullanım tercihini değil, bu tercihin tarih boyunca yarattığı toplumsal algıyı ve bilimsel gerçekleri hatırlatıyor.

1976’da Solaklar Kulübü kurucusu Dean R. Campbell tarafından başlatılan bu özel gün, nüfusun yaklaşık onda birini oluşturan solakların günlük yaşamda karşılaştığı zorluklara dikkat çekmeyi amaçlıyor. Sağ ellere göre tasarlanmış makaslardan gitar düzenine, konserve açacaklarından yazı araçlarına kadar birçok eşya hala sağ el kullanımına göre üretiliyor.

TARİH BOYUNCA DAMGALANMA

Yüzyıllar boyunca solak olmak çoğu kültürde olumsuz çağrışımlar taşıdı. Orta Çağ’da kimi yerlerde solaklar, şeytanla iş birliği yaptıkları iddiasıyla yargılanıp cezalandırıldı. “Uğursuz” kelimesinin Latince “sol” anlamına gelen ‘’sinister’’ sözcüğünden türemesi, bu algının dilimize nasıl yerleştiğini gösteriyor. Fransızca “gauche”, İtalyanca “sinistra” ve Almanca “linkisch” gibi kelimeler de sol tarafı sakarlık veya olumsuzlukla ilişkilendiriyor.

YAZIDA ZORLUKLAR VE ZORLAMALAR

Dolma kalem öncesinde daldırma kalemle sol elle yazmak, mürekkebin kolayca bulaşmasına yol açıyordu. Üstelik uzun yıllar boyunca okullarda çocuklar sağ elleriyle yazmaya zorlandı; hatta bazı ülkelerde sol ellerinin arkadan bağlandığı vakalar kayda geçti. 2007’de yapılan bir araştırma, doğuştan solak çocukların %59’unun eğitim sürecinde sağ elle yazmaya zorlandığını ortaya koydu.

KÜLTÜREL ALGI VE GÜNLÜK HAYAT

Günümüzde dahi bazı toplumlarda sol el kullanımı hoş karşılanmıyor. Hindistan, Pakistan, Nepal ve Orta Doğu’nun birçok bölgesinde sol elle yemek yemek veya bir şey uzatmak, saygısızlık olarak kabul ediliyor. İslam kültüründe temizlik için sol elin tercih edilmesi, bu algının kültürel kökenlerinden biri olarak görülüyor.

CİNSİYET FARKLILIĞI

Solaklık erkeklerde daha sık görülüyor. 144 çalışmanın analizine dayanan 2008 tarihli bir meta-analiz, erkeklerin %23’ünün solak olduğunu ortaya koydu.

SAĞLIKLA İLGİLİ BAĞLANTILAR

1982’de Norman Geschwind ve Peter Behan’ın yürüttüğü araştırma, solaklarda alerji ve otoimmün hastalıkların sağ ellilere göre daha yaygın olabileceğini belirledi. Ayrıca solakların migren yaşama olasılığı sağ elini kullananlara kıyasla yaklaşık iki kat daha fazla.

YARATICILIKTA AVANTAJ

Tüm olumsuz önyargılara karşın, solaklık yaratıcılıkta avantaj sağlayabiliyor. 2021’de yapılan bir beyin taraması, solakların %20’sinde hareket alanlarında sağa eğilimli beyin aktivitesi görüldüğünü, bu oranın sağ ellilerde %5’te kaldığını gösterdi. Bu durum, solakların mekânsal farkındalık ve yaratıcı düşünme görevlerinde öne çıkmasını açıklıyor. Leonardo da Vinci, Jimi Hendrix, David Bowie ve Kurt Cobain gibi sanatçıların solak olması tesadüf olmaktan çıkıyor.