İstanbul’da kritik nükleer zirve: İran heyeti başkonsoloslukta

İran ile Avrupa ülkeleri arasında nükleer faaliyetlere ilişkin görüşmeler yeniden İstanbul’da başladı. İran, İngiltere, Fransa ve Almanya heyetleri, İran’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda ikinci kez bir araya geldi. Görüşmeler, dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde ve basına kapalı olarak sürüyor.

İran’ı dışişleri bakan yardımcıları Mecid Tahtrevançi ile Kazım Garibabadi temsil ediyor. Avrupa’nın E3 grubu olarak bilinen İngiltere, Fransa ve Almanya heyetleri ise 16 Mayıs’ta İstanbul’da benzer bir görüşme gerçekleştirmişti. Taraflar, ABD ile İran arasında devam eden dolaylı müzakerelere paralel olarak temasları sürdürme konusunda mutabık kalmıştı.

Ancak İsrail’in 13 Haziran’daki saldırıları nedeniyle İran ile ABD arasındaki müzakere süreci kesilmiş, Avrupa ile ilişkiler de etkilenmişti. İran, 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmada yer alan ve yaptırımların geri getirilmesini sağlayabilecek “tetik mekanizması” (snapback) maddesinin Avrupa ülkeleri tarafından işletilmesinden endişe ediyor. Bu mekanizmanın süresi 18 Ekim’de sona eriyor ve İran’ın nükleer programıyla ilgili çözüm bulunamazsa, Avrupa ülkelerinin bu tarihten önce mekanizmayı kullanabileceği öngörülüyor.

2015’te imzalanan nükleer anlaşma ile İran’ın nükleer faaliyetleri sınırlandırılmış, karşılığında BM yaptırımları kaldırılmıştı. ABD, 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilerek yaptırımları yeniden devreye sokmuş, İran ise Avrupa’dan telafi önlemleri talep etmişti. Avrupalı ülkeler ise ABD’ye karşı duruş sergileseler de somut adım atamamıştı. Bunun üzerine İran, anlaşmadaki taahhütlerini aşamalı olarak durdurmuş ve yüksek düzeyde uranyum zenginleştirmeye başlamıştı.

İngiltere, Fransa ve Almanya ise, ABD’nin çekilmesinin ardından uygulamaya konmayan “snapback” maddesini kullanarak İran’a yaptırımların yeniden getirilmesini gündeme getiriyor. İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ise, Avrupa ülkelerinin bu mekanizmayı işletme konusunda hukuki dayanağa sahip olmadığını savunuyor.