Daltonlar, Casperlar, Redkitler, Çirkinler, Şirinler... İstanbul bölgelerinde “yeni nesil çete” baskısı genişliyor

İstanbul’un farklı semtlerinde yaşayan vatandaşlarla yapılan görüşmeler, sokaklarda silah seslerinin artık “düğün zili” gibi algılanmadığını gösteriyor. Örneğin Zübeyde Hanım Mahallesi’nde esnaf olan Hüseyin, “Eskiden mahallede silah sesi duyunca ‘kimin düğünü var?’ diye düşünürdük. Şimdi ise ‘hangi grup, hangi gruba silah sıkıyor?’ diye düşünüyoruz” diyerek durumu özetliyor.

Çocuklarının okula giderken elini tutmak zorunda kaldığını belirten Hüseyin gibi pek çok aile benzer bir temkinlilik hissediyor.

Bu gözlemler, genel istatistiklerle de örtüşüyor: Polis verileri, motosikletli çete yapılanmalarına yönelik operasyonlarda ciddi artış olduğunu ortaya koyuyor.

ESNAFIN “HARAÇ, SOKAK HAKKI, CEZA” BASKISI ALTINDA

Esnaflarla yapılan görüşmeler, yalnızca çatışma ortamının değil, aynı zamanda ekonomik baskıların da arttığını gösteriyor. Gazi Mahallesi’nde tekstil atölyesi işleten Ekber, tefeciliğe varan borç ilişkilerinin, günün birinde silahlı saldırıya dönüşebildiğini anlatıyor.

Bir başka esnaf Haydar ise “Esnaf son dönemde ‘gelecekler’ korkusuyla polisi çağırıp dükkanının önünde bekletmeye başladı” diyerek ortamın normalleşmiş olmasına rağmen güvensizlik halinin sürdüğünü dile getiriyor.

Operasyonlara bakıldığında da, bu tip grupların yalnızca saldırı değil; silah üretimi, dağıtımı ve motosikletli tetik mekanizmasıyla faaliyet gösterdiği görülüyor.

“ROL MODEL KALMADI”

Mahallelerde yaşayan genç ve yetişkinlerle yapılan görüşmeler, birçok ailede kaygının boyutunun büyüdüğünü gösteriyor. Örneğin 23 yaşındaki Özge, “Bu mahallelerdeki gençlerin rol modelleri geçmişte solcu abi/ablalarıydı; şimdi rol modelleri kalmadı” diyor.

Bu ortamda çeteler, sosyal medya ve motorize sistemlerle gençleri kendilerine çekmeye çalışıyor bu konuda hem uzman görüşleri hem basın yayınları dikkat çekiyor.

Ailelerin “çocuklarımızı yalnız yollara çıkarmıyoruz, kısa mesafe bile olsa taksi çağırıyoruz” gibi önlemler aldığı ifade ediliyor. Mahalleli bir kadın, geceleri motosikletli gençlerin sayısının gözle görülür şekilde arttığını dile getiriyor.

SİYASETTEN KALMIŞ SEMTLER BUGÜN ÇETELERİN BASKISI ALTINDA

Nurtepe, Gazi, Kağıthane gibi geçmişte aktif sol politik hareketlerin olduğu mahallelerde dahi bu yeni yapıların etkisi kendini gösteriyor. Bir semt sakini Ekber’in sözleri durumu çarpıcı biçimde ortaya koyuyor: “Eskiden devrimci örgütler güçlüydü, uyuşturucu ve fuhuş olayı yoktu. Şimdi her yerde torbacı var.”

Bu semtlerdeki geçiş süreci yalnızca suç boyutuyla değil, mahalle kimliğinin değişmesiyle de ilgili: siyasetle yoğrulmuş mahalle bağları yerini hızla gelen ekonomik ve sosyal kırılganlıklara bırakmış durumda.

“Yeni nesil mafya” olarak adlandırılan motosikletli çetelerle ilgili operasyonlar da bu yönde: 15 Nisan-15 Mayıs 2025 döneminde İstanbul’un 15 ilçesinde 104 şüpheli yakalanmış, 58’i tutuklanmıştı.

ÖRGÜTLERİN KARAKTERİ, SİYASETİ VE EKONOMİK ZEMİNİ

Bu yeni çetelerin adları Daltonlar, Casperlar, Redkitler, Çirkinler, Şirinler çizgi film karakterlerinden esinlenmiş. Medya analizleri bu yapıların geleneksel mafya yapılarından farklı olduğunu, daha esnek, genç ağırlıklı, sosyal medya temelli ve motosikletli tetik yöntemlerini benimsemiş gruplar olduğunu gösteriyor.

İddianamelere göre bu gruplar “paralı infaz”, “tehdit”, “motosikletli yağma” gibi modern suç modellerini kullanıyor. Örneğin; “molotof saldırısını 10 bin TL’ye, infazı 500 bin TL’ye yapabileceklerini” iddia eden yazışmalar ele geçmiştir.

Görüşülen kişiler bu grupların artık belirli bir siyasi çizgiye sahip olmadığını, her kesimden gençlerin dahil olduğunu vurguluyor. Yenibosna’dan Tekin’in ifadesiyle: “Alevi ailelerin çocukları da var… Kürt çocuklar da var… Ama bunların hiçbirinin siyasi çizgisi yok. Hepsi kriminal.”

TEMELİNDE YOKSULLUK MU VAR?

Mahalle sakinlerinin büyük çoğunluğu bu grupların yükselişinde yoksulluğun, eğitimsizliğin, geleceksizliğin rol oynadığını dile getiriyor. Özge’ye göre, “Dar gelirli semtlerden çıkması tesadüf değil.” Ayrıca eğitimin yetersizliği, sınıfların kalabalık olması, akran zorbalığının yaygınlığı gibi unsurlar gençlerin bu kesimlere yönelmesinde etkili.

Yine de bazı gözlemciler, yoksulluk tek başına yeterli açıklama değil diyor: Tekin, “Uyuşturucu meselesi çok önemli… Silah temini kolaylaştı… Ahlak diye bir şey kalmadı” diyerek karmaşık bir tablo çiziyor.

EN ÖNEMLİ GELİR KAYNAKLARI UYUŞTURUCU TİCARETİ

İddianamelere göre bu yeni nesil çeteler için en önemli gelir kaynaklarından biri uyuşturucu ticareti.

Emniyet Genel Müdürlüğü verilerine göre 2024 yılında “sentetik ecza” diye bilinen ilaçların yakalanması önceki yıla göre %227 artmış durumda.
Mahallerde özellikle motosikletli dağıtım sistemleri ve genç kızların satış mekanizmalarında kullanılması gibi yeni modeller dikkat çekiyor.

Esenyurt ve Kayaşehir gibi bölgelere baktığımızda rezidans tipi çok katlı yapıların bu grupların faaliyetlerini kolaylaştırdığına dair iddialar da gündeme geliyor. Site yönetimlerinin ele geçirildiği, anahtar kişi konumundaki gençlerin içeriyi yönlendirdiği ifade ediliyor.

NELER YAPILABİLİR?

• Kolluk kuvvetlerinin motosikletli çete yapılanmalarına yönelik operasyonları artmış durumda; örneğin 2025’de İstanbul’da birçok ilçede bu konuda müdahaleler yapıldı.

• Ancak mahalle düzeyinde toplumsal önleme odaklı çalışmaların artırılması, gençlerin alternatif rol modellerle buluşması, eğitim ve kültür alanlarının güçlendirilmesi gerekiyor.

• Esnafın güvenlik ihtiyacının karşılanması, mahallelerin dönüşen yapısının analiz edilmesi ve riskli gruplara karşı erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi önem arz ediyor.

İstanbul’un bazı semtlerinde “yeni nesil çete” diye tanımlanan genç ağırlıklı, motosiklet ve sosyal medya destekli suç yapılanmaları, mahalle hayatının dokusunu hızla değiştirmekte. Çocukları okul yoluna çıkaran aileler, dükkanını açan esnaf, gençlerin rol modeli olan onları yakından tanıyan herkes artık “o mahallenin çetesi ne yapmış?” sorusunu sormak durumunda kalıyor. Bu tablo, refleks gösterisi olarak sadece kolluk kuvvetlerini değil, yerel yönetimleri, sivil toplum kuruluşlarını ve toplumun tüm aktörlerini içeriyor.