Türkiye OECD'de kişi başı gelirde en alt sırada: Kayıt dışı ekonomi vergi gelirlerini aşındırıyor

Türkiye, OECD ülkeleri arasında kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) bakımından en düşük seviyede bulunuyor. Bu tablo, devletin vergi toplama kapasitesine de doğrudan yansıyor. Uzmanlara göre kayıt dışı ekonominin büyüklüğü, gelir seviyesinin düşüklüğü ve politika tercihlerinden kaynaklanan sınırlamalar, Türkiye’de vergi gelirlerinin GSYH’ye oranını Avrupa ortalamasının oldukça altında bırakıyor.

Eurostat’ın 2023 verilerine göre, Avrupa Birliği genelinde vergi gelirlerinin GSYH’ye oranı ortalama %40 seviyesinde. Türkiye’de ise bu oran %23,5 ile en düşük ülkelerden biri. Böylece Türkiye, İsviçre, Malta, Romanya ve Bulgaristan gibi düşük vergi oranına sahip ülkelerle aynı grupta yer alıyor. Listenin en dibinde ise %22,7 ile İrlanda bulunuyor.

AVRUPA’DA VERGİ UÇURUMU

Avrupa genelinde vergi yükünde büyük farklılıklar göze çarpıyor. Fransa, GSYH’sinin %45,6’sını vergi geliri olarak toplayarak zirvede yer alıyor. Onu Belçika (%44,8), Danimarka (%44,7), Avusturya (%43,5) ve İskandinav ülkeleri takip ediyor. Almanya (%40,3) ve İtalya (%41,7) gibi büyük ekonomiler de AB ortalamasının üzerinde bulunuyor. Buna karşılık, Türkiye’nin yanı sıra İrlanda (%22,7) ve İsviçre (%26,9) gibi ülkelerde oran oldukça düşük. Ancak analistler, bu düşük oranların sebeplerinin birbirinden farklı olduğunun altını çiziyor.

Tax Foundation Europe analisti Alexander Mengden, İrlanda’nın düşük vergi/GSYH oranının “gerçek ekonomik faaliyetle değil, küreselleşme kaynaklı muhasebe etkileriyle” ilişkili olduğunu vurguluyor. Apple gibi dev şirketlerin fikri mülkiyet varlıklarını İrlanda’ya taşıması, ülkenin GSYH’sini bir anda şişirmişti. Bu nedenle İrlanda, ekonomik gerçeği daha iyi yansıtan Gayrisafi Milli Gelir (GNI) ölçümünü kullanıyor. OECD verilerine göre ülkenin vergi/GNI oranı %38 ile AB ortalamasına oldukça yakın.

Türkiye için tablo çok daha farklı. Mengden’e göre Türkiye’nin vergi gelirlerinin düşük kalmasının ardında yapısal faktörler yatıyor. Kayıt dışı ekonominin genişliği, düşük gelir seviyeleri ve devletin vergi toplama kapasitesini sınırlayan politikalar, Türkiye’yi Avrupa’nın en alt sırasına yerleştiriyor.