İspanya’yı yakan 'ani kuraklık': İklim krizinin sessiz ve hızlı tehdidi

"Ani kuraklık" (flash drought), birkaç hafta gibi kısa sürelerde toprak neminin ve bitki örtüsünün hızla azalmasıyla tanımlanıyor. Geleneksel kuraklıklar gibi aylar süren yağış eksikliğine değil; ani sıcaklık artışı, düşük yağış, güçlü rüzgarlar ve yoğun güneş radyasyonu gibi faktörlerin birleşimine dayanıyor.

Bu kuraklıklar, sadece 5 ila 30 gün içinde gelişerek, toplumları ve tarım sistemlerini hazırlıksız yakalıyor. 2025 yazında İspanya'nın kuzeybatısındaki Ourense–León–Zamora üçgeni, kısa sürede gerçekleşen kuraklık nedeniyle adeta bir barut fıçısına dönüştü.

Toprak ve bitki örtüsü kurudu, rüzgarla birleşen bu ortam, “altıncı nesil” olarak adlandırılan mega yangınları tetikledi. Bu tür yangınlar, kendi hava sistemlerini oluşturuyor ve söndürülmesi neredeyse imkânsız hale geliyor.

İspanya, kuraklık başlamadan hemen önce olağanüstü yağışlı bir ilkbahar yaşamıştı. Bu durum, bitki örtüsünü artırdı. Ancak yaz ortasında gelen ani kuraklık, bu taze yeşillikleri bir anda kuru yakıta dönüştürdü.

Bilim insanları bu durumu “hidroiklim kamçısı” (hydroclimate whiplash) olarak tanımlıyor: Aşırı yağıştan ani kuraklığa geçişin, doğaya ve insana karşı yıkıcı etkisi. Yangınlar o kadar büyüktü ki, yoğun ısı pirokümülüs bulutlarının oluşmasına neden oldu. Bu bulutlar düzensiz rüzgarları tetikledi, bazı bölgelerde yangın kaynaklı hortumlar bile görüldü.

Uzmanlar, bu yangınları “altıncı nesil” olarak adlandırıyor: Sıradan yangın değil, atmosferle etkileşime giren, kendi hava sistemini üreten yangınlar.