İran'ın dünya mirası antik kenti çöküyor: 2500 yıl boyunca ayakta kaldı

Antik Pers İmparatorluğu’nun törensel başkenti Persepolis’te bulunan yontma taş merdivenler ve sütunlar, yüzyıllar boyunca ayakta kaldı. Ancak UNESCO Dünya Mirası listesindeki bu tarihi alan, şimdi toprağın çökmesiyle tehdit altında.

Teras sağlam kayalık bir zemin üzerine kurulmuş olsa da çevresindeki Mervdeşt Ovası, akarsuların getirdiği tortular nedeniyle kırılgan bir yapıya sahip. Son yıllarda bu bölgede çatlaklar ve yarılmalar artarken, yakınlardaki bir diğer miras alanı Nakş-ı Rüstem de aynı riski paylaşıyor.
Leibniz Üniversitesi’nden Dr. Mahmud Hagşenaz, “Persepolis ve Nakş-ı Rüstem’in hemen yakınlarında çatlaklar var. Belki de toprağın farklı hızlarda batışına bağlı” diyerek uyarıda bulundu.

UNESCO, Persepolis’i 1979’da Dünya Mirası ilan etti. Kurum, “muhteşem harabelerin” mimarlık, şehir planlama ve sanat alanında Pers uygarlığının zirvesini temsil ettiğini belirtiyor. Persepolis, zamanında Libya’dan Hindistan’a uzanan ilk “süper güç” olarak bilinen Pers İmparatorluğu’nun kalbiydi.

İRAN’DAKİ MİRASA GENİŞLEYEN TEHDİT

İran’daki 28 Dünya Mirası alanının çoğu, toprağın çöktüğü bölgelerin yakınında bulunuyor. Pasargad, Yezd ve İsfahan da bunlardan bazıları. Uzmanlar, İsfahan’daki tarihi köprüler ve camilerin çöken bölgelerin kıyısında yer aldığına dikkat çekiyor. 2021’de Dünya Mirası listesine giren 1354 kilometrelik Trans-İran Demiryolu’nun da çökme hatlarından geçtiği, raylarda bozulmalar gözlendiği bildiriliyor.

Leibniz Üniversitesi GFZ Helmholtz Jeobilimler Merkezi’nden Prof. Mehdi Motagh, radar teknolojisiyle yapılan ölçümlerin birkaç milimetreye kadar hassasiyet sunduğunu söylüyor. Motagh, “Bazı yerlerde geri çevrilemez hasarlar tespit ettik. Bir çatlağın Nakş-ı Rüstem’deki Kabe-i Zerdüşt’ten geçtiğini ve hasar verdiğini gördük” dedi.

Araştırmacılar, yer altı suyunun aşırı kullanımının çökmenin başlıca nedeni olduğunu vurguluyor. İran, yedi yıl içinde su tüketiminde 45 milyar metreküp tasarruf sözü verse de, uluslararası yaptırımlar ve yatırım eksikliği ilerlemeyi yavaşlatıyor.
BBC’nin Tahran yönetiminden su yönetimi planlarına dair bilgi talebi ise yanıtsız kaldı.