AB-Ukrayna ticaretinde kritik kırılma: Gümrük muafiyeti kalktı, ekonomik riskler arttı

Avrupa Birliği’nin, Ukrayna’ya tanıdığı gümrük vergisiz ihracat imkânını sona erdirmesiyle iki taraf arasındaki ekonomik ilişkilerde yeni ve belirsizliklerle dolu bir dönem başladı. Tarımsal ihracatın savaş sürecindeki Ukrayna için hayati önem taşıdığı bir dönemde, 5 Haziran itibarıyla yürürlükten kalkan “Otonom Ticaret Tedbirleri (ATM)” sonrası Kiev’in AB pazarına erişimi artık ciddi kısıtlamalarla karşı karşıya. Brüksel’in geçici önlemleri devreye alsa da, kalıcı bir çözüm için sürdürülen müzakereler henüz netleşmiş değil.

GÜMRÜKSÜZ İHRACAT DÖNEMİ SONA ERDİ

2022’de Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırılarının ardından başlatılan ve Ukrayna’ya gümrüksüz ihracat imkânı tanıyan Otonom Ticaret Tedbirleri, Kiev’in Avrupa pazarlarına sınırsız erişimini sağlamıştı. Bu sistem, özellikle tarım ürünlerinde Ukrayna ekonomisine büyük bir nefes aldırdı. Ancak Brüksel’in geçici anlaşmayı bir kez daha uzatmama kararı, bu desteğin sonlandığını ilan etti.

AB Komisyonu’nun aylar süren çabalarına rağmen, bu tedbirlerin yerini alacak kalıcı bir sistem geliştirilememesi Ukraynalı üreticiler kadar Avrupalı karar vericileri de zorluyor.

UKRAYNA EKONOMİSİNE AĞIR FATURA

Tarifelerin yeniden uygulanması, Ukrayna ekonomisi için ciddi kayıplar anlamına geliyor. Yetkililer, Kiev’in yıllık 3 milyar euro’yu aşkın ihracat gelirinden mahrum kalabileceği uyarısında bulunuyor.

Tarife muafiyeti sona erdiği için AB ile Ukrayna arasındaki ticaret, savaş öncesi dönemin koşullarına geri dönecek. Kota ve tarife çizelgeleri yeniden devreye girecek ve bu durum özellikle tahıl, yumurta, mısır ve kümes hayvanı üreticileri için önemli kayıplar doğuracak.

EKONOMİK DİRENÇ TEHDİT ALTINDA

Ukrayna Tarım Bakanı Vitalii Koval, Brüksel ziyareti sırasında tarımın Ukrayna ekonomisindeki yerinin Avrupa’dan çok daha büyük olduğunu vurguladı. Her beş kişiden biri bu sektörde çalışıyor ve elde edilen gelir, savaş ekonomisinin sürdürülmesinde kritik rol oynuyor.

Milletvekili Yevheniia Kravchuk ise ihracattaki düşüşün GSYH’de yüzde 1’lik azalmaya yol açabileceğini, bunun da kamu finansmanını ve dolayısıyla savaş çabalarını doğrudan etkileyeceğini dile getirdi. Kravchuk, "Ukraynalı şirketler pazarlarını AB’ye doğru kaydırdı. İhracat azalırsa vergi gelirleri de düşer, ki bu vergiler ordumuzu finanse ediyor," diyerek uyarıda bulundu.

GEÇİŞ DÖNEMİ ÖNLEMLERİ DEVREDE

AB Komisyonu, ticarette ani bir kesinti yaşanmaması için geçici önlemler hazırladı. ATM’lerin yerini alması hedeflenen bu önlemler, kısa süre önce AB büyükelçileri tarafından onaylandı.

Söz konusu tedbirler, Ukrayna ile AB arasındaki uzun vadeli ticaretin yeni çerçevesi olan Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Alanı (DCFTA) anlaşmasının güncellenmesi için geçici bir “köprü” görevi görecek. Ancak Komisyon’un yeni ticaret rejiminin ATM'lerin uzatılması yerine DCFTA temelli olacağını vurgulaması, Kiev’in mevcut pazara erişimini aynı düzeyde koruma umutlarını zayıflatıyor.

SİYASİ GERİLİMLER TİCARETİ DE ETKİLİYOR

Özellikle Polonya’da çiftçilerin Ukrayna’dan yapılan ithalata karşı düzenlediği protestolar, ticaret ilişkilerinde siyasi baskının da etkili olduğunu ortaya koyuyor.

Brüksel, seçim sürecindeki Polonya gibi ülkelerde iç gerilimi tırmandırmamak adına dikkatli hareket ediyor. Polonya’daki seçimlerin tamamlanmasıyla birlikte müzakerelerin daha sağlıklı ilerlemesi umut ediliyor.

Ukraynalı milletvekili Kravchuk, “AB’nin Rus gaz ve petrolüne harcadığı kaynak, Ukrayna’ya yapılan yardımı aşıyor. Şimdi de ekonomik erişimi sınırlamaktan bahsediyoruz. Bu artık ortaklık değil, sorgulanması gereken bir duruş” sözleriyle tepkisini dile getirdi.